W 36 wydaniu cyklu edukacyjnego: Ciekawe interpretacje GUNB odpowiemy na pytanie, czy piasek wydobywany ze żwirowni jest wyrobem budowlanym i, czy producent może odstąpić od obowiązku sporządzenia deklaracji właściwości użytkowych, a tym samym oznakowania CE. Wyjaśnimy w nim także, czy wykonawca drogi powinien posiadać deklarację właściwości użytkowych takiego wyrobu.

Pytanie 1

Czy grunt naturalny np. piasek średni wydobywany na żwirowni z przysłowiowej "ściany" w świetle obowiązujących przepisów i norm jest kruszywem lub wyrobem budowlanym?

Odpowiedź

Piasek budowlany (kruszywo), przeznaczony do wbudowania w obiekt budowlany, jakim jest droga, jest wyrobem budowlanym.

Za „wyrób budowlany” – uważamy każdy wyrób lub zestaw, którego właściwości wpływają na właściwości użytkowe obiektów budowlanych w stosunku do podstawowych wymagań, które dotyczą obiektów budowlanych. Wyrób taki musi być wyprodukowany i wprowadzony do obrotu w celu trwałego wbudowania w obiektach budowlanych lub ich częściach.

Wyjaśnienie

Jeżeli dla wyrobu budowlanego ustanowiona została norma zharmonizowana w rozumieniu rozporządzenia Nr 305/2011, producent wprowadza ten wyrób do obrotu z oznakowaniem CE. Przykładem normy zharmonizowanej, która może mieć zastosowanie do oceny właściwości użytkowych wskazanego w pytaniu wyrobu jest :

• norma europejska EN 13242:2002+A1:2007 Kruszywa do niezwiązanych i związanych hydraulicznie materiałów stosowanych w obiektach budowlanych i budownictwie drogowym.

Norma ta została wprowadzona do zbioru Polskich Norm normą PN-EN 13242+A1:2010. Określono w niej właściwości kruszyw uzyskiwanych w wyniku procesu naturalnego, przemysłowego lub z recyklingu stosowanych do hydraulicznie związanych i niezwiązanych materiałów w obiektach budowlanych i drogowym budownictwie.

Zastosowanie tej normy wiąże się z obowiązkiem sporządzenia deklaracji właściwości użytkowych dla celów oznakowania CE.

Z kolei system krajowy (z oznakowaniem znakiem budowlanym i krajową deklaracją właściwości użytkowych), dotyczy tych wyrobów budowlanych, wprowadzanych do obrotu na terytorium Polski, które nie są objęte normą zharmonizowaną ani wydaną dla nich europejską oceną techniczną. Wyroby te jednocześnie muszą być uwzględnione w załączniku nr 1 do rozporządzenia w sprawie sposobu deklarowania właściwości użytkowych wyrobów budowlanych oraz sposobu znakowania ich znakiem budowlanym. Na przykład, w grupie wyrobów budowlanych lp. 24 Kruszywa wymienione zostały m.in.:

• kruszywa do betonu,
• kruszywa do mieszanek mineralno-asfaltowych,
• kamień do robót inżynierskich i hydrotechnicznych,
• kruszywa do mieszanek niezwiązanych i związanych hydraulicznie.

CE czy znak budowlany

Jedynie producent (i importer) wyrobu ma prawo i obowiązek określić, czy:

• konkretny wyrób spełnia kryteria definicji wyrobu budowlanego, a jeśli tak, to
• czy jest objęty zakresem przedmiotowym norm zharmonizowanych lub ww. załącznika nr 1.

Należy wziąć tu pod uwagę między innymi:

• zamierzone zastosowanie wyrobu w obiekcie budowlanym,
• jego wpływ na spełnienie wymagań podstawowych, które dotyczą obiektów budowlanych,
• przyjęte rozwiązania techniczno-materiałowe.

To prowadzi do ustalenia lub uzyskania (gdy to zasadne) właściwego dla tego wyrobu dokumentu odniesienia i zastosowania właściwego trybu wprowadzenia wyrobu do obrotu. Dokumentem odniesienia może być: norma zharmonizowana, Polska Norma wyrobu, europejska ocena techniczna albo krajowa ocena techniczna.

Kruszywa stosuje się m.in. do wykonania warstw podbudowy drogi, która stanowi element konstrukcji nawierzchni drogowej. Zatem piasek, żwir itp. o takim zamierzonym zastosowaniu są kruszywami, których dotyczą przepisy o wyrobach budowlanych. Natomiast piasek czy „pospółkę”, które są stosowane np. do wykonania nasypu lub podłoża nawierzchni można traktować nie jako kruszywo, lecz jako „grunt nasypowy”. Drogowe budowle ziemne są bowiem wykonywane w gruncie albo z „gruntu” (zob. rozdział 1.3.1.1 normy PN-S-02205:1998 Drogi samochodowe - Roboty ziemne - wymagania i badania - normę tę, zgodnie z jej zakresem określonym w rozdziale 1.1, stosuje się przy projektowaniu, wykonywaniu i odbiorze robót ziemnych związanych m.in. z budową dróg samochodowych i ulic).

Pytanie 2

Czy producent, przy wprowadzeniu do obrotu wyrobu budowlanego objętego normą zharmonizowaną może odstąpić od obowiązku sporządzenia deklaracji właściwości użytkowych?

Odpowiedź:

Tak. Istnieją okoliczności, w których producent, przy wprowadzeniu do obrotu wyrobu budowlanego objętego normą zharmonizowaną może odstąpić od obowiązku sporządzenia deklaracji właściwości użytkowych, a tym samym oznakowania go oznakowaniem CE.

Są to przypadki gdy:

• wyrób budowlany jest produkowany jednostkowo lub na zamówienie w nieseryjnym procesie produkcyjnym w odpowiedzi na specjalne zlecenie i wbudowywany w jednym określonym obiekcie budowlanym przez producenta, który ponosi odpowiedzialność za bezpieczne wbudowanie wyrobu w obiekty budowlane, zgodnie przepisami krajowymi,
• wyrób budowlany jest produkowany na terenie budowy w celu wbudowania go w dane obiekty budowlane zgodnie z przepisami krajowymi, które mają tu zastosowanie.

Takie wyroby budowlane są wbudowywane na odpowiedzialność osób, które zgodnie z mającymi zastosowanie przepisami krajowymi są odpowiedzialne za bezpieczne wykonanie obiektów budowlanych. Za takie osoby uznaje się uczestników procesu budowlanego, w tym przede wszystkim:

• projektanta,
• kierownika budowy
• i inspektora nadzoru inwestorskiego.

To oznacza, że w ww. przypadkach producent, jeśli tak zdecyduje, może odstąpić od obowiązku sporządzenia deklaracji właściwości użytkowych, jeżeli zostanie to zaakceptowane przede wszystkim przez projektanta i inwestora danego obiektu budowlanego. Projektant tego obiektu budowlanego, który posiada odpowiednie przygotowanie zawodowe, jest bowiem osobą kompetentną do dokonania oceny, czy w konkretnym przypadku możliwe jest zastosowanie takiego wyrobu budowlanego wprowadzonego do obrotu z zastosowaniem opisanego odstępstwa.

A w przypadku wyrobów objętych systemem krajowym

Również dla wyrobów budowlanych nieobjętych wymaganiami ww. rozporządzenia Nr 05/2011, możliwe jest odstępstwo od obowiązku sporządzenia krajowej deklaracji właściwości użytkowych. Ustawa o wyrobach budowlanych przewiduje bowiem instytucję wyrobu budowlanego przeznaczonego do jednostkowego zastosowania w obiekcie budowlanym, którą można stosować w odniesieniu do wyrobów budowlanych nieobjętych rozporządzeniem Nr 305/2011. Dokumentami, na podstawie których mogą być zastosowane w obiekcie budowlanym takie wyroby budowlane są: indywidualna dokumentacja techniczna i oświadczenie producenta.

Pytanie 3

Czy Wykonawca drogowej inwestycji publicznej, gdy składa wniosek materiałowy musi posiadać Deklarację Właściwości Użytkowych dla tego typu materiałów?

Odpowiedź

Przepisy ustaw o wyrobach budowlanych i Prawo budowlane nie określają takiego obowiązku. Ta kwestia może być regulowana umową pomiędzy Wykonawcą a Inwestorem.

Wyjaśnienie

Zgodnie z ustawą - Prawo budowlane, wyroby (w tym wyroby budowlane) wytworzone w celu zastosowania w obiekcie budowlanym w sposób trwały, można stosować przy wykonywaniu robót budowlanych wyłącznie, jeżeli wyroby te zostały:

• wprowadzone do obrotu lub udostępnione na rynku krajowym zgodnie z przepisami odrębnymi,
• a w przypadku wyrobów budowlanych – również zgodnie z zamierzonym zastosowaniem.

Wyroby te (w tym wyroby budowlane)  muszą mieć właściwości użytkowe, które umożliwiają prawidłowo zaprojektowanym i wykonanym obiektom budowlanym spełnienie podstawowych wymagań.

Dokumenty, które potwierdzają, że wyroby budowlane są legalnie wprowadzone do obrotu

Dla osoby, która stosuje wyroby budowlane podstawowym wskazaniem, że wyrób, który podlega rozporządzeniu Nr 305/2011 został wprowadzony do obrotu zgodnie z przepisami i może być stosowany przy wykonywaniu danych robót budowlanych, są:

• właściwe oznakowanie wyrobu budowlanego oznakowaniem CE wraz z informacjami towarzyszącymi oraz
• kopia deklaracji właściwości użytkowych, która zawiera wymagane dane - w tym: przywołanie właściwej normy zharmonizowanej lub europejskiej oceny technicznej oraz zadeklarowane właściwości użytkowe odpowiednie dla zastosowania w danym obiekcie budowlanym.

Natomiast dla osoby, która stosuje wyroby budowlane, objęte ww. wymaganiami krajowymi, takim wskazaniem, że wyrób budowlany został wprowadzony do obrotu zgodnie z przepisami oraz może być stosowany przy wykonywaniu danych robót budowlanych, są:

• właściwe oznakowanie wyrobu znakiem budowlanym wraz z towarzyszącymi mu informacjami oraz
• kopia krajowej deklaracji właściwości użytkowych, która zawiera wymagane oraz odpowiednie dla danego zastosowania dane - w tym odwołanie do właściwej krajowej specyfikacji technicznej, tj. Polskiej Normy wyrobu lub krajowej oceny technicznej i zadeklarowane właściwości użytkowe odpowiednie dla zastosowania w danym obiekcie.

Uwaga! Nie wszystkie wyroby, które spełniają kryteria określone w definicji wyrobu budowlanego podlegają powyższym wymaganiom prawnym.

Aby wyrób budowlany podlegał przepisom ustawy o wyrobach budowlanych, musi być przede wszystkim wprowadzony do obrotu w celu trwałego wbudowania w obiektach budowlanych lub ich częściach.

Jeżeli kruszywo jest wytwarzane/ pozyskiwane na terenie budowy przez osobę, która prowadzi roboty budowlane i bezpośrednio stosuje to kruszywo np. do budowy drogi, bez wprowadzenia go do obrotu pod własną nazwą – to wyrób taki nie jest objęty obowiązkami określonymi przepisami, które dotyczą wprowadzonych do obrotu wyrobów budowlanych. Przy czym przez „teren budowy” należy rozumieć przestrzeń, w której prowadzone są roboty budowlane wraz z przestrzenią zajmowaną przez urządzenia zaplecza budowy.

Obowiązki uczestników procesu budowlanego

O możliwości zastosowania przy wykonywaniu robót budowlanych danego wyrobu w konkretnym miejscu konkretnego obiektu budowlanego (niezależnie od wymagań prawnych, które dotyczą wprowadzenia wyrobu do obrotu) rozstrzygają przede wszystkim uczestnicy procesu budowlanego. Są oni bowiem zobowiązani zapewnić spełnienie przez obiekt budowlany wymagań podstawowych i wymagań przepisów, w tym przepisów techniczno-budowlanych.

Projektant konkretnego obiektu budowlanego, w którym wyrób ma być zastosowany w sposób trwały, określa,– właściwości użytkowe, jakie powinny posiadać wyroby przewidziane przez niego do zastosowania w danym obiekcie budowlanym. Projektant ten musi wziąć pod uwagę sposób zastosowania wyrobu w oparciu m.in. o wiedzę techniczną i konieczność spełnienia wymagań ww. przepisów.

Zapewnienie stosowania legalnie wprowadzonych do obrotu wyrobów jest jednym z obowiązków kierownika budowy. Z kolei inspektor nadzoru inwestorskiego sprawdza:

• zgodność realizacji budowy z projektem i jakość wykonywanych robót budowlanych,
• stosowanie przy wykonywaniu tych robót właściwych wyrobów, w tym właściwie wprowadzonych do obrotu.

Poza tym inspektor nadzoru inwestorskiego ma prawo wydawać kierownikowi budowy lub kierownikowi robót polecenia. Dotyczą one przedstawienia dokumentów, które potwierdzają zastosowanie przy wykonywaniu robót budowlanych wyrobów legalnie wprowadzonych do obrotu.

Podsumowanie

Deklaracja właściwości użytkowych (lub krajowa deklaracja właściwości użytkowych) jest oświadczeniem producenta, że wyrób faktycznie posiada wskazane w niej właściwości.

O ile istnieje obowiązek jej sporządzenia, deklaracja, obok oznakowania wyrobu, świadczy o legalności wprowadzenia wyrobu do obrotu. Deklaracja może być również potwierdzeniem, że właściwości użytkowe zastosowanego wyrobu budowlanego zgodne są z założeniami projektu konkretnego obiektu budowlanego.

Podstawa prawna

1. Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o wyrobach budowlanych:art. 2 pkt 1, art. 5 ust. 2, art. 8 ust. 1, art. 10 
2. Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 305/2011 z dnia 9 marca 2011 r. ustanawiające zharmonizowane warunki wprowadzania do obrotu wyrobów budowlanych i uchylające dyrektywę Rady 89/106/EWG: art. 2, art. 5 lit. a oraz b, art. 6 ust. 1, art. 7, art. 9
3. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury i Budownictwa z dnia 17 listopada 2016 r. w sprawie sposobu deklarowania właściwości użytkowych wyrobów budowlanych oraz sposobu znakowania ich znakiem budowlanym: § 9, § 10 i 11, załącznik 1
4. Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane: art. 3 pkt 10, art. 10, art. 18, art. 20 ust. 1 pkt 1 i 3a, art. 22 pkt 3 i 3e oraz art. 25 pkt 1 i 2, art. 26 pkt 1

O cyklu

W cyklu edukacyjnym: Ciekawe interpretacje GUNB wyjaśniamy wybrane przepisy prawa, które mogą budzić wątpliwości lub rozbieżne interpretacje. Znajdują się tu interpretacje przepisów ustawy – Prawo budowlane i ustawy o wyrobach budowlanych, jak również wyroki sądów, orzeczenia, odpowiedzi na pytania, wyjaśnienia.

Więcej interpretacji znajdziesz tu: Ciekawe interpretacje GUNB

Zapraszamy także do śledzenia nas na LinkedIn: profil GUNB