System krajowy wprowadzania do obrotu wyrobów budowlanych (z krajową deklaracją właściwości użytkowych i oznakowaniem znakiem budowlanym), określony ustawą o wyrobach budowlanych ⁽¹⁾, stosuje się obowiązkowo do wyrobów budowlanych, które jednocześnie spełniają następujące warunki:

-      nie podlegają obowiązkowo wymaganiom rozporządzenia (UE) Nr 305/2011 ⁽²⁾, to znaczy, że nie są objęte normą zharmonizowaną w rozumieniu tego rozporządzenia ani wydaną dla nich europejską oceną techniczną (przy czym, jeżeli wyrób budowlany jest objęty normą zharmonizowaną, dla której nie zakończył się okres koegzystencji, o którym mowa w art. 17 ust. 5 rozporządzenia (UE) Nr 305/2011 – producent stosuje obowiązkowo ww. system krajowy, jeżeli jeszcze nie stosuje znakowania CE według wymagań ww. rozporządzenia (UE) Nr 305/2011),

-      do obrotu są wprowadzane na terytorium Polski (nie zostały legalnie wprowadzone do obrotu w innym państwie członkowskim lub w Turcji),

-      wyroby te zostały uwzględnione w załączniku nr 1 do rozporządzenia w sprawie sposobu deklarowania właściwości użytkowych wyrobów budowlanych oraz sposobu znakowania ich znakiem budowlanym ⁽³⁾. Załącznik ten określa bowiem grupy wyrobów budowlanych objętych obowiązkiem sporządzenia krajowej deklaracji właściwości użytkowych (a tym samym umieszczenia na nich oznakowania znakiem budowlanym).

Podstawa prawna:

-        art. 5 ust. 2 i 3 oraz art. 8 ust. 8 pkt 2 ustawy o wyrobach budowlanych ⁽¹⁾

-        § 7 ust. 1 rozporządzenia w sprawie sposobu deklarowania właściwości użytkowych wyrobów budowlanych oraz sposobu znakowania ich znakiem budowlanym ⁽³⁾

Jako krajowa specyfikacja techniczna, w krajowym systemie wprowadzania do obrotu lub udostępniania na rynku krajowym wyrobów budowlanych, stosowane są dwa rodzaje specyfikacji technicznych:

1. Polska Norma wyrobu:

-      niemająca statusu normy wycofanej albo

-      mająca status normy wycofanej, ale nie dłużej niż przez rok od daty jej wycofania albo do daty wskazanej w przedmowie normy zastępującej, jako daty wycofania krajowych norm sprzecznych z daną normą, jeśli okres ten jest dłuższy niż rok,

2. krajowa ocena techniczna (gdy brak jest odpowiedniej Polskiej Normy wyrobu).

Są one stosowane jako dokumenty odniesienia w celu przeprowadzenia oceny i weryfikacji stałości właściwości użytkowych wyrobu budowlanego, sporządzenia krajowej deklaracji właściwości użytkowych i oznakowaniu wyrobu budowlanego znakiem budowlanym.

Podstawa prawna:

-        § 2 pkt 1 i 2 oraz § 3 ust. 2 rozporządzenia w sprawie sposobu deklarowania właściwości użytkowych wyrobów budowlanych oraz sposobu znakowania ich znakiem budowlanym ⁽³⁾

Przepisy o wyrobach budowlanych nie zawierają legalnej definicji tego pojęcia. Natomiast według ustawy o normalizacji, Polska Norma jest normą krajową, przyjętą w drodze konsensu i zatwierdzoną przez krajową jednostkę normalizacyjną (tj. Polski Komitet Normalizacyjny) powszechnie dostępną, oznaczoną – na zasadzie wyłączności – symbolem PN (w tym na przykład PN-EN, PN-ISO). Polska Norma, aby mogła być stosowana jako krajowa specyfikacja techniczna przy wprowadzaniu wyrobu budowlanego do obrotu, powinna obejmować swoim zakresem dany wyrób budowlany i określać metody oceny właściwości użytkowych wyrobu budowlanego.

Wykaz Polskich Norm oraz informacje o ich zakresach są dostępne na stronach internetowych Polskiego Komitetu Normalizacyjnego (www.pkn.pl).

Podstawa prawna:

-       art. 5 ust. 1 i art. 9 ust. 1 ustawy o normalizacji ⁽⁴⁾

„Krajowa ocena techniczna” – jest to udokumentowana, pozytywna ocena właściwości użytkowych tych zasadniczych charakterystyk wyrobu budowlanego, które zgodnie z zamierzonym zastosowaniem mają wpływ na spełnienie podstawowych wymagań, o których mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy – Prawo budowlane ⁽⁵⁾, przez obiekty budowlane, w których wyrób będzie zastosowany.

Krajowa ocena techniczna jest rodzajem krajowej specyfikacji technicznej. Jest ona wydawana na wniosek producenta w przypadku, gdy brak jest Polskiej Normy wyrobu, która w pełni obejmuje dany wyrób budowlany. Dokonanie przez producenta, który uzyskał krajową ocenę techniczną, wymaganej oceny i weryfikacji stałości właściwości użytkowych z zastosowaniem tej krajowej oceny, uprawnia go do wystawienia krajowej deklaracji właściwości użytkowych i oznakowania wyrobu znakiem budowlanym.

Wydawanie krajowych ocen technicznych regulują przepisy art. 9 ustawy o wyrobach budowlanych ⁽¹⁾i rozporządzenie w sprawie krajowych ocen technicznych ⁽⁶⁾.

Wykaz jednostek oceny technicznej i krajowych jednostek oceny technicznej uprawnionych do wydawania krajowych ocen technicznych jest dostępny na stronach internetowych GUNB.

Podstawa prawna:

-       art. 2 pkt 15, art. 8 ust. 1 oraz art. 9 ust. 1 i 2 ustawy o wyrobach budowlanych ⁽¹⁾

-        § 7 ust. 1 rozporządzenia w sprawie sposobu deklarowania właściwości użytkowych wyrobów budowlanych oraz sposobu znakowania ich znakiem budowlanym ⁽³⁾

„Znak budowlany” – jest to znak wskazujący, że wyrób budowlany oznaczony tym znakiem może być udostępniany na rynku krajowym i stosowany przy wykonywaniu robót budowlanych.

Znak budowlany nie jest „nadawany” wyrobom budowlanym przez żadną zewnętrzną „instytucję” lecz jest umieszczany przez producenta. Wymagania, jakie powinny być spełnione, aby na wyrobie budowlanym umieścić znak budowlany, reguluje przede wszystkim art. 8 ust. 1 ustawy o wyrobach budowlanych ⁽¹⁾i przepisy rozporządzenia w sprawie sposobu deklarowania właściwości użytkowych wyrobów budowlanych oraz sposobu znakowania ich znakiem budowlanym ⁽³⁾.

Przez umieszczenie lub zlecenie umieszczenia znaku budowlanego na wyrobie budowlanym producent ponosi odpowiedzialność za zgodność tego wyrobu z deklarowanymi właściwościami użytkowymi, wymaganiami określonymi w ustawie o wyrobach budowlanych oraz w przepisach odrębnych, mającymi zastosowanie do tego wyrobu.

Podstawa prawna:

-       art. 2 pkt 5 oraz art. 8 ust. 1 i 1a ustawy o wyrobach budowlanych ⁽¹⁾

Na stronach internetowych Polskiego Komitetu Normalizacyjnego (www.pkn.pl), dla każdej Polskiej Normy oznaczonej symbolami PN-EN podany jest m.in. numer referencyjny normy europejskiej EN, wprowadzonej daną normą PN-EN.

Natomiast „norma zharmonizowana” oznacza normę przyjętą przez jeden z europejskich organów normalizacyjnych wymienionych w załączniku I do dyrektywy 98/34/WE, na podstawie wniosku (zwanego mandatem) wydanego przez Komisję, zgodnie z art. 6 tej dyrektywy. Jednakże dopiero gdy Komisja Europejska opublikuje w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej odniesienia do danej normy europejskiej EN, otrzymuje ona status normy zharmonizowanej w rozumieniu rozporządzenia (UE) Nr 305/2011 ⁽²⁾.

Komunikaty i decyzje Komisji dotyczące publikacji tytułów i odniesień do norm zharmonizowanych europejskich są dostępne m.in. w bazie aktów prawnych Unii Europejskiej (link: http://eur-lex.europa.eu). Zatem aby ustalić, czy dana europejska norma wyrobu budowlanego jest normą zharmonizowaną w rozumieniu rozporządzenia (UE) Nr 305/2011 – należy sprawdzić, czy norma ta znajduje się w aktualnym wykazie norm zharmonizowanych, opublikowanym przez Komisję Europejską w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej.

Powyższe odniesienia zawierają m.in. datę początkową okresu koegzystencji (tj. datę dostępności normy jako normy zharmonizowanej) i datę końcową okresu koegzystencji (tj. końcową datę okresu przejściowego) dla każdej normy zharmonizowanej.

Od daty końcowej ww. okresu koegzystencji, wyroby budowlane objęte daną zharmonizowaną normą mogą być wprowadzane do obrotu wyłącznie zgodnie z wymaganiami rozporządzenia (UE) Nr 305/2011. Dla wyrobów takich nie można stosować systemu krajowego wprowadzania do obrotu wyrobów budowlanych, z oznakowaniem znakiem budowlanym. Oznacza to, że wyroby takie nie mogą być wprowadzane do obrotu z oznakowaniem znakiem budowlanym.

Natomiast w okresie przejściowym, jeżeli wyrób budowlany nie jest wprowadzany do obrotu zgodnie z przepisami rozporządzenia (UE) Nr 305/2011 – producent stosuje obowiązkowo wymagania krajowe, w tym sporządza krajową deklarację właściwości użytkowych i znakuje wyroby znakiem budowlanym.

Podstawa prawna:

-      art. 2 pkt 11, art. 4 ust. 1, art. 8 ust. 2 i art. 17 ust. 5 rozporządzenia (UE) Nr 305/2011⁽²⁾

-      art. 5 ust. 1 i 2 ustawy o wyrobach budowlanych⁽¹⁾ 

Ustawa o wyrobach budowlanych⁽¹⁾ określa również instytucję tzw. „wyrobu dopuszczonego do jednostkowego zastosowania”. Dopuszczone do jednostkowego zastosowania w obiekcie budowlanym są wyroby budowlane (z wyłączeniem wyrobów objętych normami zharmonizowanymi lub zgodnych z wydanymi dla nich europejskimi ocenami technicznymi), wykonane według indywidualnej dokumentacji technicznej, sporządzonej przez projektanta (konkretnego) obiektu lub z nim uzgodnionej, dla których producent wydał oświadczenie, że zapewniono zgodność wyrobu budowlanego z tą dokumentacją oraz z przepisami.

Indywidualna dokumentacja techniczna, o której mowa powyżej, powinna zawierać opis rozwiązania konstrukcyjnego, charakterystykę materiałową i informację dotyczącą projektowanych właściwości użytkowych wyrobu budowlanego oraz określać warunki jego zastosowania w danym obiekcie budowlanym, a także, w miarę potrzeb, instrukcję obsługi i eksploatacji. Natomiast oświadczenie producenta powinno zawierać: nazwę i adres wydającego oświadczenie, nazwę wyrobu budowlanego i miejsce jego wytworzenia, identyfikację dokumentacji technicznej, stwierdzenie zgodności wyrobu budowlanego z dokumentacją techniczną oraz przepisami, adres obiektu budowlanego (budowy), w którym wyrób budowlany ma być zastosowany, miejsce i datę wydania oraz podpis wydającego oświadczenie.

Wyroby dopuszczone do jednostkowego zastosowania nie są znakowane, w tym znakiem budowlanym. Z określenia „wyrób przeznaczony do jednostkowego zastosowania” wynika natomiast, że nie jest to wyrób seryjnie produkowany z przeznaczeniem do powszechnego stosowania. Wyrób przeznaczony do jednostkowego zastosowania nie może stanowić przedmiotu swobodnego obrotu handlowego, to znaczy, że wyrób taki nie może być odstąpiony, sprzedany bądź przekazany w celu zastosowania w innym obiekcie budowlanym.

Możliwość powyższa znajduje zastosowanie w szczególnych przypadkach – dotyczy mianowicie wyrobów zaprojektowanych i wytworzonych z uwagi na specjalne potrzeby, wyprodukowanych dla jednego, konkretnego przypadku zastosowania, wymagających często dostosowania urządzeń produkcyjnych do ich wytworzenia tak aby mogły być zastosowane w tym obiekcie.

Podstawa prawna:

art. 10 ust. 1, 2 i 3 ustawy o wyrobach budowlanych⁽¹⁾

Lista kontrolna:

1. Określenie wyrobu budowlanego (w tym dokonanie oceny, czy wyrób spełnia kryteria określone w definicji wyrobu budowlanego) i jego możliwego zamierzonego zastosowania.

2. Ustalenie, czy ten wyrób budowlany jest objęty normą zharmonizowaną hEN w rozumieniu rozporządzenia (UE) Nr 305/2011 ⁽²⁾.

Jeżeli TAK → zastosować należy wymagania rozporządzenia (UE) Nr 305/2011 (informacje na stronach internetowych Komisji)

Jeżeli NIE jest w pełni objęty hEN i producent nie chce uzyskać dobrowolnie Europejskiej Oceny Technicznej, należy przejść do kroku 3↓

3. Ustalenie, do której grupy/podgrupy wyrobów budowlanych, określonych w załączniku nr 1 do rozporządzenia w sprawie sposobu deklarowania właściwości użytkowych wyrobów budowlanych oraz sposobu znakowania ich znakiem budowlanym ⁽³⁾, należy zakwalifikować dany wyrób budowlany.

Jeżeli NIE kwalifikuje się do żadnej z ww. grup wyrobów budowlanych → taki wyrób budowlany nie jest objęty obowiązkiem sporządzenia krajowej deklaracji właściwości użytkowych ani oznakowania go znakiem budowlanym przed wprowadzeniem go do obrotu.

Jeżeli kwalifikuje się do co najmniej jednej z powyższych grup wyrobów budowlanych, należy przejść do kroku 4 i następnych↓

4. Określenie lub uzyskanie przez producenta właściwej dla danego wyrobu budowlanego krajowej specyfikacji technicznej, m.in. w zależności od zamierzonego zastosowania wyrobu, którą może być:

- Polska Norma wyrobu (wykaz Polskich Norm, w tym norm stanowiących wprowadzenie Norm Europejskich, jest dostępny na stronach internetowych Polskiego Komitetu Normalizacyjnego (www.pkn.pl) albo

- Krajowa Ocena Techniczna, której uzyskanie jest wymagane, gdy wyrób budowlany nie jest w pełni objęty Polska Normą wyrobu (zob. odp. na pytanie: Na jakich zasadach wydawane są krajowe oceny techniczne?

5. Ustalenie zasadniczych charakterystyk wyrobu budowlanego:

- Jeżeli krajową specyfikacją techniczną jest Polska Norma wyrobu, należy dokonać oceny, które cechy wyrobu budowlanego uwzględnione w tej normie są zasadniczymi charakterystykami, tj. z uwagi na zamierzone zastosowanie wyrobu mają wpływ na spełnienie wymagań podstawowych dotyczących obiektów budowlanych (przedstawionych w załączniku nr 1 do rozporządzenia (UE) Nr 305/2011).

- Jeżeli natomiast krajową specyfikacją techniczną jest krajowa ocena techniczna – zawiera ona już ocenę wyrobu budowlanego w ww. zakresie.

6. Ustalenie obowiązującego krajowego systemu oceny i weryfikacji stałości właściwości użytkowych wskazanego, w zależności od zamierzonego zastosowania wyrobu, w załączniku nr 1 do ww. rozporządzenia w sprawie sposobu deklarowania właściwości użytkowych wyrobów budowlanych oraz sposobu znakowania ich znakiem budowlanym (poszczególne zasadnicze charakterystyki mogą wymagać zastosowania różnych ww. krajowych systemów).

7. Wykonanie wymaganych zadań związanych z oceną i weryfikacją stałości właściwości użytkowych,określonych dla danego ww. krajowego systemu przepisami § 4 powyższego rozporządzenia, z udziałem akredytowanej jednostki certyfikującej lub akredytowanego laboratorium, gdy stosowany system tego wymaga:

- w przypadku krajowego systemu 1+ lub 1, wymagane jest m.in. uzyskanie krajowego certyfikatu stałości właściwości użytkowych, a w przypadku systemu 2+ krajowego certyfikatu zgodności zakładowej kontroli produkcji, wydanych przez akredytowaną jednostkę certyfikującą wyroby,

- w przypadku krajowego systemu 3, producent zobowiązany jest m.in. zaangażować akredytowane laboratorium badawcze, które dokonuje oceny właściwości użytkowych wyrobu budowlanego na podstawie badań próbek pobranych przez producenta, obliczeń, tabelarycznych wartości lub opisowej dokumentacji tego wyrobu,

- w systemie 4, wszystkie działania, tj. ocenę właściwości użytkowych wyrobu na podstawie badań, obliczeń, tabelarycznych wartości lub opisowej dokumentacji tego wyrobu oraz prowadzenie zakładowej kontroli produkcji – producent przeprowadza bez udziału ww. akredytowanego laboratorium lub akredytowanej jednostki certyfikującej.

W każdym z ww. systemów producent jest zobowiązany prowadzić zakładową kontrolę produkcji.

Informacje o akredytowanych laboratoriach badawczych oraz jednostkach certyfikujących wyroby można znaleźć na stronach internetowych Polskiego Centrum Akredytacji (link: https://www.pca.gov.pl/akredytowane-podmioty/).

8. Zgromadzenie wszystkich dokumentów tworzących dokumentację techniczną wyrobu, zawierającą istotne elementy związane z wymaganym krajowym systemem oceny i weryfikacji stałości właściwości użytkowych (w tym wyników tzw. badań i obliczeń typu, certyfikatów, dokumentów zakładowej kontroli produkcji) – co pozwala producentowi na ustalenie „typu wyrobu” (zob. § 2 pkt 6 ww. rozporządzenia)i przyporządkowanie mu (niepowtarzalnego) oznaczenia.

9. Sporządzenie krajowej deklaracji właściwości użytkowych dla każdego ww. „typu wyrobu”. Właściwości użytkowe wyrobu budowlanego, zadeklarowane w krajowej deklaracji zgodnie z właściwą przedmiotowo Polską Normą wyrobu lub krajową oceną techniczną, należy odnieść do tych zasadniczych charakterystyk, które mają wpływ na spełnienie podstawowych wymagań przez obiekty budowlane, zgodnie z zamierzonym zastosowaniem tego wyrobu. Wzór i treść krajowej deklaracji właściwości użytkowych określa załącznik nr 1 do rozporządzenia w sprawie sposobu deklarowania właściwości użytkowych wyrobów budowlanych oraz sposobu znakowania ich znakiem budowlanym.

10. Sporządzenie w stosownych przypadkach instrukcji stosowania, instrukcji obsługi lub informacji dotyczących zagrożenia dla zdrowia i bezpieczeństwa, jakie wyrób budowlany stwarza podczas stosowania i użytkowania.

11. Umieszczenie oznakowania znakiem budowlanym i informacji towarzyszących temu oznakowaniu. Sposób ich umieszczenia oraz zakres informacji towarzyszących ww. oznakowaniu regulują przepisy § 10–12 ww. rozporządzenia.

12. Udostępnienie krajowej deklaracji właściwości użytkowych na stronie internetowej producenta lub przesłanie odbiorcy wyrobu budowlanego drogą elektroniczną, a na żądanie odbiorcy – dostarczenie jej w postaci papierowej. Jeżeli jakieś substancje chemiczne w wyrobie są objęte zakresem stosowania rozporządzenia (WE) Nr 1907/2006 ⁽⁷⁾, zwanego rozporządzeniem REACH – wraz z krajową deklaracją należy dostarczyć lub udostępnić kartę charakterystyki lub informacje o substancjach zawartych w wyrobie budowlanym, o których mowa odpowiednio w art. 31 lub art. 33 rozporządzenia (WE) Nr 1907/2006.

Wyroby budowlane oznakowane zgodnie z ww. zasadami znakiem budowlanym i wprowadzone do obrotu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, mogą być następnie przedmiotem swobodnego przepływu towaru do innych państw członkowskich w ramach rynku wewnętrznego, stosownie do postanowień rozporządzenia (UE) Nr 2019/515 ⁽⁸⁾.

• Jeżeli dla wyrobu budowlanego została wydana krajowa ocena techniczna – to ocenę właściwości użytkowych tego wyrobu na podstawie badań próbek obliczeń, tabelarycznych wartości lub opisowej dokumentacji tego wyrobu stanowią ustalenia zawarte w tej krajowej ocenie technicznej w zakresie właściwości użytkowych tego wyrobu, co oznacza, że nie jest wówczas wymagane wykonanie tzw. „badań typu i obliczeń”.

• Jeżeli zasadnicze charakterystyki wskazane w zastosowanej specyfikacji technicznej i odnoszące się do zamierzonego zastosowania osiągają określony poziom lub klasę właściwości użytkowych bez konieczności badań lub obliczeń, zgodnie z warunkami określonymi w zastosowanej krajowej specyfikacji technicznej lub ustaleniach Komisji Europejskiej w tym zakresie – to producent przy określaniu typu wyrobu budowlanego i ocenie jego właściwości użytkowych może zastąpić badania lub obliczenia (tzw. „badania typu”), wykazaniem w dokumentacji technicznej, że ww. warunki określone w specyfikacji technicznej lub w ustaleniach Komisja są spełnione.

• Jeżeli inny producent dokonał już oceny właściwości użytkowych wyrobu budowlanego tego samego typu objętego Polską Normą – to producent przy określaniu typu wyrobu budowlanego i ocenie jego właściwości użytkowych może wykorzystać wyniki tzw. badań typu innego producenta,za jego zgodą, wykazując w dokumentacji technicznej, że spełnione są ww. okoliczności.

• Jeżeli producent jest mikroprzedsiębiorcą i produkuje wyrób budowlany, dla którego stosuje się krajowy system oceny i weryfikacji stałości właściwości 3 lub 4 – to producent może zastąpić wskazane w zastosowanej Polskiej Normie metody badań innymi metodami, jeżeli wykaże równoważność tych metod w dokumentacji technicznej.

Podstawa prawna:

- § 4 ust. 9, § 5 ust. 1 pkt 1 i 2 oraz § 5 ust. 2 rozporządzenia w sprawie sposobu deklarowania właściwości użytkowych wyrobów budowlanych oraz sposobu znakowania ich znakiem budowlanym ⁽³⁾

Przed wprowadzeniem wyrobu budowlanego do obrotu jedynie jego producent ma prawo i obowiązek, na podstawie m.in.:

• określonego przez siebie zamierzonego zastosowania wyrobu, w tym funkcji, jaką wyrób wbudowany w sposób trwały w obiekt budowlany ma spełniać,
• wpływu tego wyrobu na spełnienie wymagań podstawowych dotyczących obiektu budowlanego (przedstawionych w załączniku I do rozporządzenia (UE) Nr 305/2011⁽²⁾, a także
• składu materiałowego wyrobu i przyjętych rozwiązań technicznych

ustalić lub uzyskać dla niego właściwy dokument odniesienia (normę zharmonizowaną, Polską Normę wyrobu, krajową ocenę techniczną albo europejską ocenę techniczną) – celem zastosowania właściwego trybu wprowadzenia tego wyrobu budowlanego do obrotu. 

Uzyskanie krajowej oceny technicznej jestwymagane (w odniesieniu do wyrobów objętych obowiązkiem sporządzenia krajowej deklaracji właściwości użytkowych) w przypadku gdy:

• dany wyrób budowlany nie jest objęty zakresem przedmiotowym Polskiej Normy wyrobu, albo
• jeżeli w odniesieniu do co najmniej jednej zasadniczej charakterystyki wyrobu budowlanego metoda oceny przewidziana w Polskiej Normie wyrobu nie jest właściwa, albo
• jeżeli Polska Norma wyrobu nie przewiduje metody oceny w odniesieniu do co najmniej jednej zasadniczej charakterystyki wyrobu budowlanego.

Podstawa prawna:

art. 9 ust. 1 ustawy o wyrobach budowlanych⁽¹⁾ 

Krajowa ocena techniczna jest wydawana dla wyrobu budowlanego odpłatnie, na wniosek producenta i koszt wnioskodawcy, przez polską jednostkę oceny technicznej lub krajową jednostkę oceny technicznej (wyznaczony instytut), na okres nie dłuższy niż 5 lat.

Jest ona wydawana na podstawie oceny właściwości użytkowych wyrobu budowlanego i przewidywanej trwałości zidentyfikowanego wyrobu budowlanego, potwierdzonych, w zależności od potrzeb, badaniami i obliczeniami z uwzględnieniem zharmonizowanych metod badań i obliczeń, oględzinami, opiniami ekspertów lub innymi dokumentami, uwzględniając w tej ocenie mające zastosowanie przepisy, w tym przepisy techniczno-budowlane, oraz zasady wiedzy technicznej.

Wykaz jednostek oceny technicznej i krajowych jednostek oceny technicznej wyznaczonych do wydawania krajowych ocen technicznych, wraz z zakresami ich właściwości, jest dostępny na stronach internetowych GUNB.

Podstawa prawna:

-      art. 9 ust. 2, 3 i 5 ustawy o wyrobach budowlanych ⁽¹⁾

Wzór wniosku o wydanie krajowej oceny technicznej, tryb wydawania, zmiany lub przedłużenia terminu ważności krajowej oceny technicznej oraz m.in. zawartość krajowej oceny technicznej określa rozporządzenie w sprawie krajowych ocen technicznych ⁽⁶⁾ 

Zostało ustanowionych pięć krajowych systemów oceny i weryfikacji stałości właściwości użytkowych: 1+, 1, 2+, 3 i 4. Dla każdego z tych krajowych systemów określono zakres działań producenta związanych z oceną i weryfikacją stałości właściwości użytkowych wyrobu budowlanego, a także zakres tej oceny i weryfikacji przeprowadzanej na zlecenie producenta przez jednostkę certyfikującą wyroby lub laboratorium badawcze – akredytowane zgodnie z ustawą o systemach oceny zgodności i nadzoru rynku ⁽⁹⁾niebędące akredytowanymi jednostkami własnymi.

Przy czym przyporządkowanie poszczególnym grupom wyrobów budowlanych wymaganych dla nich ww. krajowych systemów (z uwzględnieniem ich zamierzonego zastosowania) zawiera załącznik nr 1 do rozporządzenia w sprawie sposobu deklarowania właściwości użytkowych wyrobów budowlanych oraz sposobu znakowania ich znakiem budowlanym ⁽³⁾.

W krajowych systemach „1+” i „1” wymagany jest m.in. udział akredytowanej jednostki certyfikującej wyroby i uzyskanie krajowego certyfikatu stałości właściwości użytkowych. W systemie „2+” akredytowana jednostka certyfikująca wyroby dokonuje certyfikacji zakładowej kontroli produkcji i wydaje krajowy certyfikat zgodności zakładowej kontroli produkcji (podczas gdy producent m.in. dokonuje tzw. „badań i obliczeń typu”), a w systemie „3” ww. „badania i obliczenia typu” wykonuje na zlecenie producenta akredytowane laboratorium badawcze. Natomiast w systemie „4” wszystkie zadania związane z oceną i weryfikacją stałości właściwości użytkowych wyrobu budowlanego (tj. określenie typu wyrobu budowlanego, ocenę właściwości użytkowych wyrobu na podstawie badań, obliczeń, tabelarycznych wartości lub opisowej dokumentacji tego wyrobu oraz prowadzenie zakładowej kontroli produkcji); wykonuje producent bez udziału akredytowanej jednostki certyfikującej i akredytowanego laboratorium badawczego.

Podstawa prawna:

§ 4 ust. 1–6 oraz § 6 rozporządzenia w sprawie sposobu deklarowania właściwości użytkowych wyrobów budowlanych oraz sposobu znakowania ich znakiem budowlanym ⁽³⁾ 

Krajowe systemy oceny i weryfikacji stałości właściwości użytkowych wymagają (w różnym zakresie) udziału akredytowanych, zgodnie z ustawą o systemach oceny zgodności i nadzoru rynku ⁽⁹⁾, jednostek certyfikujących wyroby lub laboratoriów badawczych.

Jednostka certyfikująca, aby móc wykonywać czynności w krajowych systemach 1+, 1 i 2+, musi posiadać akredytację dla jednostek certyfikujących wyroby do wykonywania czynności wynikających z tych systemów w odniesieniu do wyrobu budowlanego lub grupy wyrobów budowlanych. Natomiast laboratorium badawcze może wykonywać czynności w krajowym systemie 3, jeżeli posiada akredytację dla laboratoriów badawczych z zakresem akredytacji określonym przez odwołanie się do norm na metody badań, procedur badawczych lub obliczeniowych,przywołanychwkrajowychspecyfikacjachtechnicznych, oraz odnoszącym się do wyrobów budowlanych.

Informacje o akredytowanych przez Polskie Centrum Akredytacji jednostkach certyfikujących wyroby i laboratoriach badawczych są dostępne na stronach internetowych Polskiego Centrum Akredytacji: link: www.pca.gov.pl/akredytowane-podmioty/

Podstawa prawna:

§ 4 ust. 1, § 6 ust. 1 i 2 oraz § 7 ust. 1 rozporządzenia w sprawie sposobu deklarowania właściwości użytkowych wyrobów budowlanych oraz sposobu znakowania ich znakiem budowlanym⁽³⁾ 

W krajowym systemie oceny i weryfikacji stałości właściwości użytkowych „3” wymagany jest udział laboratorium badawczego, akredytowanego zgodnie z ustawą o systemach oceny zgodności i nadzoru rynku ⁽⁹⁾,posiadającego akredytację dla laboratoriów badawczych z zakresem akredytacji określonym przez odwołanie się do norm na metody badań, procedur badawczych lub obliczeniowych, przywołanych w krajowych specyfikacjach technicznych, oraz odnoszącym się do wyrobów budowlanych.

Natomiast przez ww. akredytację należy rozumieć akredytację, o której mowa w rozporządzeniu (WE) nr 765/2008 ⁽⁶⁾, które wiąże w całości i jest bezpośrednio stosowane we wszystkich państwach członkowskich. Jego przepisy stosuje się do akredytacji obowiązkowej i dobrowolnej związanej z oceną zgodności niezależnie, czy taka ocena jest obowiązkowa, czy nie, i bez względu na status prawny jednostki dokonującej akredytacji. Rozporządzenie to przewiduje m.in. możliwość akredytacji transgranicznej oraz wyznacza zasady współpracy krajowych jednostek akredytujących w ramach europejskiej infrastruktury akredytacji.

Jednocześnie władze krajowe są zobowiązane uznawać równoważność usług świadczonych przez te jednostki akredytujące, które pomyślnie przeszły ocenę wzajemną (o której mowa w ww. rozporządzeniu) i akceptować tym samym (na podstawie tzw. domniemania) certyfikaty akredytacji tych jednostek oraz świadectwa wydane przez akredytowane przez nie jednostki oceniające zgodność.

Polską krajową jednostką akredytującą w rozumieniu ww. rozporządzenia (WE) nr 765/2008 jest Polskie Centrum Akredytacji.Do zakresu działania PCA należy m.in. akredytowanie jednostek oceniających zgodność oraz współpraca międzynarodowa w zakresie akredytacji. PCA może również zawierać z zagranicznymi jednostkami akredytującymi porozumienia o wzajemnym uznawaniu kompetencji akredytowanych jednostek oceniających zgodność.

Według uzyskanego stanowiska PCA w sprawie możliwości udziału zagranicznych laboratoriów badawczychw ocenie wyrobu dokonywanej w krajowym systemie „3” – za właściwe uznawane są akredytacje laboratoriów udzielone przez jednostki akredytujące, sygnatariuszy wielostronnych porozumień (EA MLA i ILAC MRA) podpisanych przez krajowe jednostki akredytujące, będące członkami międzynarodowych organizacji zrzeszających te jednostki (EA oraz ILAC). Warunkiem uznania takich laboratoriów za właściwe do wykonywania zadań ww. krajowego systemu „3” jest m.in. wymóg, by zakres ich akredytacji odwoływał się do norm na metody badań,procedur badawczych lub obliczeniowych, przywołanych w krajowych specyfikacjach technicznych, odnoszącym się do wyrobów budowlanych. Właściwym do dokonania oceny w tym zakresie jest Polskie Centrum Akredytacji.

Podstawa prawna:

-      § 4 ust. 1 i 5, § 6 ust. 2 rozporządzenia w sprawie sposobu deklarowania właściwości użytkowych wyrobów budowlanych oraz sposobu znakowania ich znakiem budowlanym ⁽³⁾

-      art. 1 ust. 1 pkt 5, art. 4 pkt 1 i art. 39 ustawy o systemach oceny zgodności i nadzoru rynku ⁽⁹⁾

-      art. 2 pkt 10, art. 3, 7, 10 i 11 ust. 2, art. 14 rozporządzenia (WE) nr 765/2008 ⁽¹⁰⁾ 

W przypadku krajowego systemu oceny i weryfikacji stałości weryfikacji użytkowych „1+” i „1” dokumentem wymaganym do sporządzenia krajowej deklaracjiwłaściwości użytkowych jest m.in. krajowy certyfikat stałości właściwości użytkowych, a w przypadku systemu „2+” krajowy certyfikat zgodności zakładowej kontroli produkcji – wydane przez jednostkę certyfikującą wyroby, akredytowanązgodnie z ustawą o systemach oceny zgodności i nadzoru rynku ⁽⁹⁾.Przy czym powyższa jednostka certyfikująca wyroby musi posiadać akredytację do wykonywania czynności wynikających z ww. krajowych systemów, w odniesieniu do właściwego wyrobu budowlanego lub właściwej grupy wyrobów budowlanych.

Natomiast przez ww. akredytację należy rozumieć akredytację, o której mowa w rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) Nr 765/2008 ⁽¹⁰⁾, które wiąże w całości i jest bezpośrednio stosowane we wszystkich państwach członkowskich. Jego przepisy stosuje się do akredytacji obowiązkowej i dobrowolnej związanej z oceną zgodności niezależnie, czy taka ocena jest obowiązkowa, czy nie, i bez względu na status prawny jednostki dokonującej akredytacji. Rozporządzenie to przewiduje m.in. możliwość akredytacji transgranicznej oraz wyznacza zasady współpracy krajowych jednostek akredytujących w ramach europejskiej infrastruktury akredytacji.

Jednocześnie w myśl rozporządzenia (WE) Nr 765/2008, władze krajowe uznają równoważność usług świadczonych przez te jednostki akredytujące, które pomyślnie przeszły ocenę wzajemną o której mowa w tym rozporządzeniu, i akceptują tym samym, na podstawie tzw. domniemania, certyfikaty akredytacji tych jednostek oraz świadectwa wydane przez akredytowane przez nie jednostki oceniające zgodność.

Polską krajową jednostką akredytującą w rozumieniu rozporządzenia Nr 765/2011 jest Polskie Centrum Akredytacji (PCA), do zakresu działania którego należy m.in. akredytowanie jednostek oceniających zgodność oraz współpraca międzynarodowa w zakresie akredytacji. PCA może również zawierać z zagranicznymi jednostkami akredytującymi porozumienia o wzajemnym uznawaniu kompetencji akredytowanych jednostek oceniających zgodność.

W przypadku ww. krajowych systemów „1+”,„1” oraz„2+”, akredytacja dla jednostek certyfikujących wyroby w powyższych systemach jest udzielana przez Polskie Centrum Akredytacji w zakresie wykonywania czynności wynikających z ww. krajowych systemów jako akredytacja dedykowana do obszaru regulowanego, w odniesieniu do wymagań sektorowego programu akredytacji opisanego w dokumencie DAC-24 „Akredytacja jednostek oceniających zgodność w zakresie krajowych systemów oceny i weryfikacji stałości właściwości użytkowych wyrobów budowlanych” (dostępnym na stronach internetowych PCA: www.pca.gov.pl). Zawiera on m.in. wskazanie wymagań akredytacyjnych dla jednostek certyfikujących wyroby oceniających zgodność w ramach zadań wynikających z ww. rozporządzenia w sprawie sposobu deklarowania właściwości użytkowych wyrobów budowlanych oraz sposobu znakowania ich znakiem budowlanym.

Z powyższego wynika, że w szczególnych przypadkach „krajowe certyfikaty stałości właściwości użytkowych” i „krajowe certyfikaty zgodności zakładowej kontroli produkcji”, udzielone przez zagraniczne jednostki certyfikujące wyroby, mogą być uznane za spełniające wymagania rozporządzenia w sprawie sposobu deklarowania właściwości użytkowych wyrobów budowlanych oraz sposobu znakowania ich znakiem budowlanym (np. wydane przez jednostki zagraniczne akredytowane przez PCA) – przy czym właściwym do dokonania oceny w tym zakresie jest Polskie Centrum Akredytacji.

Podstawa prawna:

-      § 4 ust. 1, 2, 3 i 4 oraz § 6 ust. 1 rozporządzenia w sprawie sposobu deklarowania właściwości użytkowych wyrobów budowlanych oraz sposobu znakowania ich znakiem budowlanym ⁽³⁾

-      art. 1 ust. 1 pkt 5, art. 4 pkt 1 i art. 39 ustawy o systemach oceny zgodności i nadzoru rynku ⁽⁹⁾

-      art. 1, art. 2 pkt 10, art. 3, 7, 10 i 11 ust. 2, art. 14 rozporządzenia (WE) nr 765/2008 ⁽¹⁰⁾ 

Obowiązek sporządzenia krajowej deklaracji właściwości użytkowych dotyczy wyrobów budowlanych objętych załącznikiem nr 1 do rozporządzeniaw sprawie sposobu deklarowania właściwości użytkowych wyrobów budowlanych oraz sposobu znakowania ich znakiem budowlanym ⁽³⁾. Warto przy tym zwrócić uwagę na przypis¹⁾ zamieszczony przy tytule tego załącznika, wskazujący, że obowiązek ten nie dotyczy wyrobów budowlanych objętych normami zharmonizowanymi lub zgodnych z wydanymi dla nich europejskimi ocenami technicznymi, które wprowadzane są do obrotu lub udostępniane na rynku krajowym zgodnie z rozporządzeniem (UE) Nr 305/2011 ⁽²⁾), ani wyrobów budowlanych wprowadzonych do obrotu na tzw. „zasadzie wzajemnego uznawania”.

Jednocześnie – zgodnie z art. 5 ust. 2 ustawy o wyrobach budowlanych ⁽¹⁾ – wyrób budowlany nieobjęty normą zharmonizowaną, dla której zakończył się okres koegzystencji, o którym mowa w art. 17 ust. 5 rozporządzenia (UE) Nr 305/2011, i dla którego nie została wydana europejska ocena techniczna, może być wprowadzony do obrotu, jeżeli został oznakowany znakiem budowlanym, którego wzór określa załącznik nr 1 do tej ustawy.

Natomiast podstawowym warunkiem umieszczenia oznakowania znakiem budowlanym na wyrobie budowlanym jest sporządzenie, przez producenta tego wyrobu, na jego wyłączną odpowiedzialność, krajowej deklaracji właściwości użytkowych wyrobu budowlanego. W myśl bowiem art. 8 ust. 1 ustawy o wyrobach budowlanych, oznakowanie znakiem budowlanym umieszcza się na wyrobie budowlanym, dla którego producent sporządził, na swoją wyłączną odpowiedzialność, krajową deklarację właściwości użytkowych wyrobu budowlanego. Właściwości użytkowe wyrobu budowlanego, zadeklarowane w krajowej deklaracji zgodnie z właściwą przedmiotowo Polską Normą wyrobu lub krajową oceną techniczną, należy odnieść do tych zasadniczych charakterystyk, które mają wpływ na spełnienie podstawowych wymagań przez obiekty budowlane, zgodnie z zamierzonym zastosowaniem tego wyrobu. 

Producent znakuje wyrób budowlany znakiem budowlanym przed wprowadzeniem go do obrotu lub udostępnieniem na rynku krajowym. Przy czym oznakowaniu wyrobu budowlanego znakiem budowlanym towarzyszy m.in. numer krajowej deklaracji właściwości użytkowych i oznaczenie typu wyrobu budowlanego.

Z powyższego wynika, iż producent wystawia krajową deklarację właściwości użytkowych przed wprowadzeniem do obrotu lub udostępnieniem na rynku krajowym (pierwszego „egzemplarza”) wyrobu budowlanego danego typu. Oznacza to, że producent wystawia jedną deklarację właściwości użytkowych, dotyczącą wszystkich egzemplarzy wyrobów budowlanych danego typu wprowadzonych do obrotu po jej wystawieniu. Producent wyrobu nie jest zobowiązany do wystawienia nowej krajowej deklaracji tak długo, jak długo aktualne pozostają dane w niej zawarte i jak długo warunki związane z jej wystawieniem nie ulegną istotnej zmianie.

Ponowne przeprowadzenie oceny i weryfikacji stałości właściwości użytkowych wyrobu budowlanego i ponowne wystawienie deklaracji właściwości użytkowych może być niezbędne np. w przypadku:

• dokonania takich zmian produkowanego wyrobu, że jego właściwości użytkowe przestają odpowiadać właściwościom użytkowym zadeklarowanym w krajowej deklaracji właściwości użytkowych,
• zmiany warunków produkcji odnoszących się do materiałów składowych, systemu produkcji lub innych czynników, których konsekwencją może być zmiana typu wyrobu budowlanego, dla którego została sporządzona dana krajowa deklaracja,
• zmiany w specyfikacji technicznej, z zastosowaniem której zostały zadeklarowane właściwości użytkowe, utraty możliwości prawnych deklarowania właściwości z daną specyfikacją (np. brak możliwości stosowania Polskiej Normy z uwagi na datę jej wycofanie ze zbioru Polskich Norm, utraty ważności krajowej oceny technicznej),
• utraty ważności dokumentu, który był wykorzystywany w procesie oceny, np. utraty ważności certyfikatu stałości właściwości użytkowych, jeżeli był wymagany.

Podstawa prawna:

§ 2 pkt 6, § 8 i 10 ust. 1, § 11 ust. 1 pkt 3 i 5 rozporządzenia w sprawie sposobu deklarowania właściwości użytkowych wyrobów budowlanych oraz sposobu znakowania ich znakiem budowlanym⁽³⁾ 

Producent udostępnia kopię krajowej deklaracji na swojej stronie internetowej przez okres dziesięciu lat od dnia wprowadzenia wyrobu budowlanego do obrotu. Udostępniając krajową deklarację właściwości użytkowych na stronie internetowej, producent jest obowiązany: zapewnić, aby zawartość krajowej deklaracji nie była zmieniana po jej udostępnieniu na stronie internetowej oraz wskazać w informacji towarzyszącej oznakowaniu wyrobu budowlanego znakiem budowlanym adres strony internetowej, na której krajowa deklaracja jest udostępniona.

Jeżeli kopia krajowej deklaracji nie jest udostępniona na stronie internetowej producenta, kopię tej deklaracji przesyła się odbiorcy wyrobu budowlanego drogą elektroniczną, a na żądanie odbiorcy wyrobu budowlanego kopia krajowej deklaracji jest dostarczana w postaci papierowej. Przy czym w przypadku, gdy dostawa tych samych wyrobów budowlanych jest przeznaczona dla jednego odbiorcy, może jej towarzyszyć jedna kopia krajowej deklaracji w postaci papierowej albo elektronicznej.

Należy jednocześnie podkreślić, że numer krajowej deklaracji właściwości użytkowych oraz większość danych zamieszczonych w deklaracji (w tym dane producenta, nazwę i oznaczenie typu wyrobu budowlanego, numer referencyjny Polskiej Normy lub numer i rok wydania krajowej oceny technicznej, zgodnie z którą zostały zadeklarowane właściwości użytkowe) powinny towarzyszyć oznakowaniu znakiem budowlanym.

Podstawa prawna:

§ 9 ust. 1, 3. 4 i 5 rozporządzenia w sprawie sposobu deklarowania właściwości użytkowych wyrobów budowlanych oraz sposobu znakowania ich znakiem budowlanym⁽³⁾ 

Oznakowanie znakiem budowlanym nie jest „nadawane” wyrobom budowlanym przez żadną zewnętrzną „instytucję”, lecz jest umieszczane przez producenta po wypełnieniu określonych obowiązków określonych ustawą o wyrobach budowlanych ⁽¹⁾, wraz z rozporządzeniami wykonawczymi wydanymi na podstawie tej ustawy.

Warunkiem umieszczenia tego oznakowania jest przede wszystkim sporządzenie, przez producenta wyrobu, krajowej deklaracji właściwości użytkowych. Przez umieszczenie lub zlecenie umieszczenia znaku budowlanego na wyrobie budowlanym producent ponosi odpowiedzialność za zgodność tego wyrobu z deklarowanymi właściwościami użytkowymi, wymaganiami określonymi w niniejszej ustawie oraz w przepisach odrębnych, mającymi zastosowanie do tego wyrobu.

Podstawa prawna:

art. 8 ust. 1, 1a i 8 ustawy o wyrobach budowlanych ⁽¹⁾ 

Oznakowaniu wyrobu budowlanego znakiem budowlanym towarzyszą następujące informacje:

• dwie ostatnie cyfry roku, w którym znak budowlany został po raz pierwszy umieszczony na wyrobie budowlanym,
• nazwa i adres siedziby producenta lub znak identyfikacyjny pozwalający jednoznacznie określić nazwę i adres siedziby producenta,
• nazwa i oznaczenie typu wyrobu budowlanego,
• numer referencyjny Polskiej Normy lub numer i rok wydania krajowej oceny technicznej, zgodnie z którą zostały zadeklarowane właściwości użytkowe,
• numer krajowej deklaracji,
• poziom lub klasa zadeklarowanych właściwości użytkowych,
• nazwa jednostki certyfikującej, jeżeli taka jednostka uczestniczyła w ocenie i weryfikacji stałości właściwości użytkowych wyrobu budowlanego,
• adres strony internetowej producenta, jeżeli krajowa deklaracja jest na niej udostępniona.

Informacje te umieszcza się w sposób widoczny, czytelny i trwały, bezpośrednio na wyrobie budowlanym albo na etykiecie przymocowanej do tego wyrobu. Jeżeli umieszczenie tych informacji w powyższy sposób nie jest możliwe z uwagi na wielkość lub charakter wyrobu budowlanego, umieszcza się je na opakowaniu jednostkowym lub opakowaniu zbiorczym wyrobu budowlanego albo na dokumentach towarzyszących wyrobowi.

Podstawa prawna:

§ 10 ust. 2 i 3 oraz § 11 ust. 1 i 2 rozporządzenia w sprawie sposobu deklarowania właściwości użytkowych wyrobów budowlanych oraz sposobu znakowania ich znakiem budowlanym ⁽³⁾ 

Wyrobom budowlanym oznakowanym znakiem budowlanym powinny towarzyszyć dodatkowo:

• kopia krajowej deklaracji właściwości użytkowych – którą dostarcza się odbiorcy w wersji papierowej lub elektronicznej z każdym wyrobem udostępnianym na rynku krajowym (kopię udostępnia się na stronie internetowej producenta lub przesyła odbiorcy drogą elektroniczną, a na żądanie odbiorcy dostarcza w formie papierowej),
• karta charakterystyki lub informacje o substancjach zawartych w wyrobie budowlanym, o których mowa odpowiednio w art. 31 lub art. 33 rozporządzenia (WE) Nr 1907/2006, zwanego rozporządzeniem REACH ⁽⁷⁾ (są one dostarczane lub udostępniane wraz z krajową deklaracją właściwości użytkowych),
• w stosownych przypadkach instrukcje stosowania, instrukcje obsługi lub informacje dotyczące zagrożenia dla zdrowia lub bezpieczeństwa, jaki wyrób znakowany znakiem budowlanym stwarza podczas stosowania i użytkowania,
• dodatkowa informacja (oprócz informacji towarzyszących oznakowaniu znakiem budowlanym) umożliwiające identyfikację wyrobu budowlanego,
• nazwa lub zastrzeżony znak towarowy i adres kontaktowy importera.

Podstawa prawna:

- art. 8 ust 5a i 5b, art. 10a ust. 2 i 4, art. 10 c ust. 3 i 7 oraz art. 10d ust. 1 ustawy o wyrobach budowlanych ⁽¹⁾

- § 9 rozporządzenia w sprawie sposobu deklarowania właściwości użytkowych wyrobów budowlanych oraz sposobu znakowania ich znakiem budowlanym ⁽³⁾ 

W świetle przepisów o wyrobach budowlanych, „wyrób budowlany” oznacza każdy wyrób lub zestaw wyprodukowany i wprowadzony do obrotu w celu trwałego wbudowania w obiektach budowlanych lub ich częściach, którego właściwości wpływają na właściwości użytkowe obiektów budowlanych w stosunku do podstawowych wymagań dotyczących obiektów budowlanych. Natomiast „zestaw” oznacza wyrób budowlany wprowadzony do obrotu przez jednego producenta jako zestaw co najmniej dwóch odrębnych składników, które muszą zostać połączone, aby mogły zostać włączone w obiektach budowlanych. W przypadku „zestawu” wyrobów – wyrobem budowlanym jest zestaw składników i podlega on jako całość oznakowaniu znakiem budowlanym.

W przypadku, gdy w skład zestawu będącego wyrobem budowlanym, podlegającym oznakowaniu znakiem budowlanym, wchodzą wyroby mogące występować jako samodzielne wyroby budowlane, obowiązujące przepisy nie zabraniają oznakowania ich znakiem budowlanym (albo oznakowaniem CE), pod warunkiem przeprowadzenia oddzielnej, wynikającej z przepisów i zastosowanej specyfikacji technicznej wyrobu, stosownej procedury z tym związanej (w tym wystawienia odpowiedniej deklaracji właściwości użytkowych i umieszczenia na nich ww. oznakowania). Jednocześnie, w niektórych przypadkach wyrobów budowlanych wprowadzanych do obrotu jako zestaw, dokonanie odrębnych ocen właściwości użytkowych i oznakowanie właściwym oznakowaniem części lub wszystkich komponentów zestawów może być obowiązkiem, jeżeli tak wynika z przepisów i ze specyfikacji technicznych tych wyrobów.

Podstawa prawna:

- art. 2 pkt 1 ustawy o wyrobach budowlanych ⁽¹⁾

- art. 2 pkt 1 i 2 rozporządzenia (UE) Nr 305/2011 ⁽²⁾

Obowiązki te zostały określone przepisami rozdziału 2a ustawy o wyrobach budowlanych ⁽¹⁾: obowiązki producenta zawiera art. 10a i 10b ust. 2, obowiązki importerów art. 10c, zaś sprzedawców art. 10d ww. ustawy. 

W przepisach o wyrobach budowlanych „producent” – jest to osoba fizyczna lub prawna, która produkuje wyrób budowlany lub która zleca zaprojektowanie lub wyprodukowanie wyrobu budowlanego i wprowadza ten wyrób do obrotu pod własną nazwą lub znakiem firmowym.

Do obowiązków producenta wyrobu budowlanego, podlegającego oznakowaniu znakiem budowlanym w szczególności należy:

• sporządzenie krajowej deklaracji właściwości użytkowych oraz dokumentacji technicznej zawierającej istotne elementy związane z wymaganym krajowym systemem oceny i weryfikacji stałości właściwości użytkowych wyrobu budowlanego,
• umieszczenie na wyrobie budowlanym lub jego etykiecie znaku budowlanego (ewentualnie w określonych okolicznościach na opakowaniu lub w dokumentach towarzyszących temu wyrobowi) i informacji towarzyszących, określonych w przepisach wydanych na podstawie art. 8 ust. 8, oraz dodatkowej informacji umożliwiającej identyfikację wyrobu budowlanego,
• dostarczenie lub udostępnienie – wraz z wyrobem budowlanym udostępnianym na rynku krajowym – (sporządzonych w języku polskim): kopii krajowej deklaracji właściwości użytkowych, karty charakterystyki lub informacji o zawartych substancjach (o których mowa odpowiednio w art. 31 lub art. 33 rozporządzenia REACH⁽⁷⁾), a także w stosownych przypadkach instrukcji stosowania, instrukcji obsługi lub informacji dotyczących zagrożenia dla zdrowia i bezpieczeństwa, jakie wyrób budowlany stwarza podczas stosowania i użytkowania,
• prowadzenie ewidencji skarg, wyrobów budowlanych niespełniających wymagań, wyrobów budowlanych wycofanych z obrotu lub z użytkowania,
• informowanie sprzedawców o wyrobach budowlanych wycofanych z obrotu lub z użytkowania,
• stosowanie procedur zapewniających utrzymanie przy produkcji wyrobu budowlanego deklarowanych właściwości użytkowych,
• przechowywanie krajowej deklaracji właściwości użytkowych oraz związanej z nią dokumentacji technicznej przez okres co najmniej 10 lat od dnia wprowadzenia do obrotu wyrobu budowlanego.

Podstawa prawna:

- art. 2 pkt 19 rozporządzenia (UE) Nr 305/2011 ⁽²⁾

- art. 10a ustawy o wyrobach budowlanych ⁽¹⁾ 

„Upoważniony przedstawiciel” – jest to osoba fizyczna lub prawna mającą siedzibę w Unii, która otrzymała pisemne pełnomocnictwo producenta do wykonywania w jego imieniu określonych zadań.

W przypadku wyrobów budowlanych znakowanych znakiem budowlanym, producent może wyznaczyć, w formie pisemnej, upoważnionego przedstawiciela mającego siedzibę na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Jako swojego upoważnionego przedstawiciela może zatem wyznaczyć dowolną osobę fizyczną lub prawną mającą siedzibę na terytorium Polski, przy czym zakres udzielonego pełnomocnictwa powinien umożliwić upoważnionemu przedstawicielowi wykonywanie co najmniej następujących zadań:

• przechowywanie krajowej deklaracji właściwości użytkowych i dokumentacji technicznej do dyspozycji właściwego organu przez okres co najmniej 10 lat od dnia wprowadzenia do obrotu wyrobu budowlanego,
• na uzasadnione żądanie właściwego organu – dostarczanie organowi informacji oraz dokumentacji, niezbędnych do wykazania zgodności danego wyrobu budowlanego z deklaracją właściwości użytkowych i z innymi mającymi zastosowanie wymaganiami określonymi w niniejszej ustawie,
• na żądanie właściwego organu – współpracę z organem w działaniach podjętych w celu usunięcia zagrożeń, jakie stwarzają wyroby budowlane objęte udzielonym pełnomocnictwem.

Zakres udzielonego pełnomocnictwa nie może jednakże obejmować sporządzania dokumentacji technicznej.

Jednocześnie, ilekroć w ustawie o wyrobach budowlanych jest mowa o producencie, należy przez to rozumieć także upoważnionego przedstawiciela producenta. Upoważniony przedstawiciel producenta ponosi więc odpowiedzialność administracyjną za wyrób budowlany jak jego producent. Do upoważnionego przedstawiciela właściwy organ nadzoru budowlanego może kierować żądania oraz wydawać nakazy jak w przypadku producenta.

Podstawa prawna:

- art. 2 pkt 22 rozporządzenia (UE) Nr 305/2011 ⁽²⁾

- art. 2 pkt 6, art. 10b ust. 1, 3 i 4 ustawy o wyrobach budowlanych ⁽¹⁾ 

Gdy producent wyrobu budowlanego, znakowanego znakiem budowlanym, ma siedzibę poza terytorium Unii Europejskiej lub państwa członkowskiego Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) – strony umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym – lub Turcji, jest on zobowiązany wyznaczyć, w formie pisemnej, upoważnionego przedstawiciela mającego siedzibę na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

Podstawa prawna:

art. 10b ust. 1 i 2 ustawy o wyrobach budowlanych ⁽¹⁾ 

Importerem jest osoba fizyczna lub prawna mająca siedzibę w Unii, która wprowadza wyrób budowlany z państwa trzeciego do obrotu w Unii.

Może on wprowadzić do obrotu lub udostępniać na rynku krajowym wyłącznie wyroby budowlane, które spełniają wymagania określone w ustawie o wyrobach budowlanych. Ponadto importer:

• zapewnia, aby w czasie, gdy ponosi on odpowiedzialność za wyrób budowlany, warunki jego przechowywania lub transportu nie wpływały niekorzystnie na jego zgodność z krajową deklaracją i z innymi wymaganiami określonymi w niniejszej ustawie,
• umieszcza na wyrobie budowlanym swoją nazwę lub zastrzeżony znak towarowy oraz swój adres kontaktowy (w przypadku gdy wielkość lub charakter wyrobu budowlanego uniemożliwiają umieszczenie na nim informacji, o których mowa wyżej, importer umieszcza wymagane informacje na opakowaniu lub w dokumentach towarzyszących temu wyrobowi),
• przechowuje kopię krajowej deklaracji przez okres co najmniej 10 lat od dnia wprowadzenia do obrotu wyrobu budowlanego i zapewnia przez ten okres udostępnianie właściwemu organowi, na jego żądanie, dokumentacji technicznej,
• na żądanie właściwego organu współpracuje z tym organem w działaniach, które organ podejmuje w celu usunięcia zagrożeń, jakie stwarzają wyroby budowlane udostępniane przez niego na rynku krajowym,
• wraz z wyrobem budowlanym udostępnianym na rynku krajowym dostarcza lub udostępnia dokumenty określone w art. 8 ust. 5a i 5b ustawy o wyrobach budowlanych, a także w stosownych przypadkach dostarcza (sporządzone w języku polskim) instrukcje stosowania, instrukcje obsługi lub informacje dotyczące zagrożenia dla zdrowia i bezpieczeństwa, jakie wyrób budowlany stwarza podczas stosowania i użytkowania,
• w odniesieniu do wprowadzonych do obrotu wyrobów budowlanych prowadzi ewidencje: skarg, wyrobów budowlanych niespełniających wymagań określonych w ww. ustawie oraz wyrobów budowlanych wycofanych z obrotu lub z użytkowania, a ponadto – informuje sprzedawców o wyrobach budowlanych wycofanych z obrotu lub z użytkowania.

Podstawa prawna:

-      art. 2 pkt 21 rozporządzenia (UE) Nr 305/2011⁽²⁾

-      art. 10c ust. 1, 2, 3, 5, 6 i 7 ustawy o wyrobach budowlanych⁽¹⁾